Olej rzepakowy i jego właściwości
Olej rzepakowy, zwany również „oliwą Północy”, cieszy się dobrą opinią wśród dietetyków. Jego skład tłuszczowy jest dobrze zbilansowany – zawiera dużą ilość jednonienasyconych kwasów tłuszczowych (MUFA), które znane są ze swoich właściwości prozdrowotnych: wspierają serce i pomagają utrzymać prawidłowy poziom cholesterolu. Olej rzepakowy zawiera również cenne kwasy Omega-3, co wyróżnia go na tle innych olejów roślinnych. Ponadto znajdziemy w nim witaminy A, D, E i K oraz naturalne sterole roślinne, które korzystnie wpływają na naczynia krwionośne.
Rafinowany olej rzepakowy ma wysoki punkt dymienia – od 200 do 230°C – dlatego dobrze sprawdza się do smażenia na średnim i dużym ogniu. Warto jednak pamiętać, że wersja tłoczona na zimno ma znacznie niższy punkt dymienia (ok. 130–160°C) i lepiej nadaje się do sałatek oraz dań na zimno.
Ważne: niektóre badania sugerują, że podczas smażenia olej rzepakowy wytwarza mniej szkodliwych związków polarnych (czyli produktów ubocznych rozkładu tłuszczu pod wpływem wysokiej temperatury) niż inne popularne oleje roślinne.
Olej słonecznikowy i jego właściwości
Olej słonecznikowy, obok rzepakowego, jest najczęściej wybieranym tłuszczem roślinnym w polskich kuchniach. Jest delikatny w smaku i ma uniwersalne zastosowanie. Jego ogromnym atutem jest wysoka zawartość wielonienasyconych kwasów tłuszczowych (PUFA), zwłaszcza kwasu linolowego (omega-6), który wspiera odporność, wspomaga regulację ciśnienia krwi i działa korzystnie na skórę.
Olej słonecznikowy jest bogatym źródłem witaminy E, zwanej witaminą młodości, oraz witamin A i D, a także beta-karotenu (olej tłoczony na zimno) i lecytyny. Jednak w przeciwieństwie do oleju rzepakowego – nie zawiera kwasów omega-3.
Rafinowany olej słonecznikowy ma wysoki punkt dymienia – ok. 220–225°C, więc nadaje się do smażenia. Natomiast wersja tłoczona na zimno ma znacznie niższą odporność na temperaturę i powinna być stosowana wyłącznie na zimno – np. do sałatek.
Wpływ olejów na zdrowie
Wpływ olejów roślinnych na nasze zdrowie zależy od tego, jakie zawierają kwasy tłuszczowe. Oba omawiane oleje są źródłem nienasyconych kwasów tłuszczowych, jednak ich zawartość różni się proporcjami – i to nie jest bez znaczenia. Kwasy omega-3, zawarte w oleju rzepakowym, mają działanie przeciwzapalne, wspierają pracę mózgu i serca. Dodatkowo mogą obniżać poziom trójglicerydów we krwi. Natomiast kwasy omega-6, które w dużej ilości zawiera olej słonecznikowy, również są potrzebne naszemu organizmowi, jednak ich nadmiar (przy niedoborze omega-3) może zaburzać równowagę lipidową i nasilać stany zapalne. Badania wskazują, że spożywanie oleju rzepakowego może pomóc w obniżeniu poziomu “złego” cholesterolu LDL i jednocześnie podwyższać poziom “dobrego” HDL. Dlatego jest to olej, który rekomenduje się osobom ze schorzeniami sercowo-naczyniowymi.
Co to wszystko oznacza dla naszego zdrowia? Najlepszym rozwiązaniem jest zadbanie o równowagę kwasów tłuszczowych w diecie, stosując oba oleje roślinne np. naprzemiennie.
Na co zwrócić uwagę kupując olej?
Nie tylko rodzaj oleju, ale także jego jakość i sposób produkcji mają znaczenie dla zdrowia. Wybierając olej rzepakowy czy słonecznikowy, warto czytać etykiety i zwrócić uwagę na kilka kluczowych kwestii.
Przede wszystkim – rafinowany czy tłoczony na zimno?
Olej rafinowany jest oczyszczony z zapachów i zanieczyszczeń, ma dłuższy termin przydatności i wyższy punkt dymienia – zaleca się go do smażenia.
Tłoczony na zimno zachowuje więcej naturalnych składników odżywczych, ale ma krótszy termin ważności i niższą odporność na wysokie temperatury – używaj go na zimno.
Dobrze jest też patrzeć na kraj pochodzenia surowca. Olej rzepakowy warto wybierać z upraw krajowych — by wspierać lokalną produkcję. Nie kupuj olejów niewiadomego pochodzenia ani tych oznaczonych jako „spoza UE”. Przepisy Unii Europejskiej gwarantują określone standardy jakości, bezpieczeństwa żywności oraz kontroli procesu produkcji. Poza UE te normy mogą być mniej rygorystyczne. Wybieraj produkty, które posiadają certyfikaty jakości (np. znak rolnictwa ekologicznego, ISO, HACCP)
Pamiętaj: określenie „tłoczony w Polsce” nie oznacza, że olej powstał z polskich nasion. Może być wyprodukowany z importowanego surowca, który został jedynie przetworzony w kraju.
