Jednak kaszel kaszlowi nierówny, dlatego warto wiedzieć, skąd się wziął, co możemy z niego wyczytać, a przede wszystkim mieć świadomość, jakie mogą być jego konsekwencje. Poniższy tekst pomoże wam zaznajomić się z kaszlem na tyle, by móc odpowiednio nań reagować.
Chcąc zdefiniować kaszel najprostszymi słowami, bez uciekania się do medycznej terminologii, powiedzieć można, że jest to absolutnie mimowolna reakcja organizmu na podrażnienie błony śluzowej górnych dróg oddechowych. Nasze ciało reagować może w ten sposób zarówno na obecność ciała obcego w przewodzie oddechowym, jak i infekcję wirusową czy bakteryjną. Żadnego kaszlu nie wolno ignorować. Zwłaszcza że najczęściej jest on oznaką choroby. Co więcej, źródło pojawienia się kaszlu jest zwykle różne u dorosłych i dzieci.
Kaszel produktywny i nieproduktywny
Kaszel podzielić możemy na kilka typów. Kaszel wilgotny, charakteryzujący się odkrztuszaniem (jakbyśmy chcieli pozbyć się zalegającej flegmy), nazwiemy produktywnym, natomiast nie mniej dokuczliwy kaszel suchy to kaszel nieproduktywny. Skąd taka nomenklatura? Jak się można łatwo domyślić, kaszel produktywny jest niezwykle korzystny dla naszego organizmy, bowiem za jego pośrednictwem pozbywamy się zanieczyszczającej oskrzela wydzieliny. Często, aby przyspieszyć lub wzmocnić jego korzystny efekt, wspomagamy taki kaszel lekami wykrztuśnymi.
Inaczej jest w przypadku kaszlu nieproduktywnego. Jest to kaszel suchy, bardzo niekorzystny. Może on prowadzić do niebezpiecznych komplikacji, dlatego należy sprawić, by stał się on mokry, a więc produktywny. W tym celu konieczne jest stosowanie leków wykrztuśnych. Można również uciekać się do sprawdzonych, domowych metod, takich jak wodne parówki, czyli wdychanie pary wodnej pod przykryciem. Należy jednak pamiętać, by każdy taki ruch wykonywany był po konsultacji z lekarzem.
Kaszel ostry trwa zazwyczaj nie dłużej niż trzy tygodnie, przewlekający się potrafi męczyć nas nawet do ośmiu tygodni, natomiast przewlekły – najbardziej niebezpieczny – przekracza zwykle osiem tygodni.
Skąd ten kaszel?
W zależności od rodzaju kaszlu może on być spowodowany m.in.:
- infekcją wirusową (np. przeziębienie), podczas której śluz gromadzi się w drogach oddechowych i pojawiają się podrażnienia drzewa oskrzelowego znajdującego się między tchawicą a oskrzelikami.4
- aspiracją przez drogi oddechowe ciał obcych
- zaostrzeniem astmy, któremu najczęściej towarzyszą kłopoty z oddychaniem
- reakcją alergiczną na sierść zwierząt lub pyłki traw
- gwałtownym wchłonięciem dymu, np. papierosowego
- przebywaniem w pomieszczeniach klimatyzowanych (pokoje biurowe, hotelowe, wnętrza samochodów)
- chorobą refluksową przełyku, podczas której dochodzi do wyrzucania kwaśnej treści żołądka wprost do przełyku. Kaszlowi tego typu towarzyszy najczęściej zgaga. Wśród czynników predysponujących do choroby refluksowej przełyku wymienia się najczęściej niewłaściwą czynność dolnego zwieracza przełyku, nieprawidłowości w opróżnianiu żołądka, przyjmowanie niektórych leków, otyłość i ciążę. Zgaga może być również towarzyszyć m.in. cukrzycy, dolegliwościom dotykającym osoby nadużywające alkohol oraz zaburzeniom hormonalnych.
- innymi przyczynami o podłożu psychicznym (tzw. kaszel psychogenny), takimi jak np. strach czy stres.
Kaszel u dzieci – jak rozpoznać jego źródło?
Podobnie jak u dorosłych, kaszel u dzieci może mieć różne podłoża. W zależności od jego uporczywości tak samo dzielimy go na ostry, przewlekający się i przewlekły.
Ostry kaszel u dzieci wiąże się często z:
- zakrztuszeniem się ciałem obcym
- zapaleniem krtani, oskrzeli i tchawicy, podczas których występuje suchy kaszel z charakterystycznym świstem krtaniowym, przyspieszeniem oddechu, rozszerzaniem się skrzydełek nosa przy wdechu i wydechu oraz niepokojącym zapadaniem się klatki piersiowej przy wdechach. Kaszel taki ma zwyczaj nasilania się nocą, stając się utrapieniem nie tylko dla dziecka, ale również rodziców
- zakażeniem górnych dróg oddechowych, któremu towarzyszy na ogół katar, podwyższona temperatura, ból gardła oraz powiększenie szyjnych węzłów chłonnych
- zapaleniem oskrzelików, podczas którego również pojawia się katar. Ponadto dziecko uskarża się na gwałtowny i chrapliwy oddech, zapadanie przestrzeni międzyżebrowych w czasie wdechu. Słyszalne są charakterystyczne trzeszczenia w okolicach płuc, a w niektórych przypadkach występują nawet wymioty spowodowane dokuczliwym kaszlem. Jest to kaszel charakteryzujący się gwałtownymi napadami
- zapaleniem płuc. W przypadku zapalenia wirusowego dziecko ma podniesioną temperaturę oraz objawy charakterystyczne dla zapalenia oskrzelików (zapadanie się żeber, rozszerzanie skrzydełek nosa). Kaszel bywa przerywany gwałtownymi oddechami. Podczas bakteryjnego zapalenia płuc oddychaniu towarzyszą dodatkowo świsty, a szmer oddechowy jest słabszy. Bywa, że dziecko narzeka na ból żołądka
- przebywaniem w pomieszczeniu wypełnionym dymem tytoniowym, ostrym zapachem perfum lub farby
Bywa, że ostry kaszel u dziecka spowodowany jest bakteryjnym zapaleniem tchawicy. Rozpoznajemy je po suchym kaszlu, świście krtaniowym, wysoką gorączką oraz odkrztuszaniem wydzieliny ropnej. Również nieco rzadziej występuje zapalenie nagłośni, któremu towarzyszą stany niepokoju, trudności z oddychaniem i ślinotok.
Przewlekły kaszel u dziecka związany jest z takimi chorobami jak np. astma, czy gruźlica. W przypadku tej pierwszej pojawia się on okresowo, sprowokowany większym lub mniejszym wysiłkiem. Poza kaszlem, u dziecka da się wtedy słyszeć również świszczący oddech oraz, jak w kilku wcześniejszych przypadkach, widoczne jest wciąganie przestrzeni międzyżebrowych w trakcie zaczerpywania powietrza. Objawy astmy mają szczególnie gwałtowny przebieg przy zmieniającej się pogodzie. Co ciekawe, gruźlica u zdecydowanej większości najmłodszych przebiega bezobjawowo, jednak w swojej ekstremalnej formie może prowadzić do widocznego spadku masy ciała, gorączki, dreszczy, a nawet doprowadzić do opóźnień w rozwoju lub zahamować wzrost.
Przyczyną przewlekłego kaszlu u dziecka bywa również obecność obcego ciała w przełyku. Długotrwałemu kaszlowi towarzyszy wtedy często dławienie.
Inne przyczyny przewlekłego kaszlu u najmłodszych to m.in.:
- zapalenie płuc, któremu towarzyszą bóle głowy, ogólne osłabienie, ból ucha, mięśni, gardła, a także często nieżyt nosa
- mukowiscydoza, podczas której u dziecka, poza przewlekłym kaszlem, występują również duszności, nawracające zapalenie płuc lub oskrzeli (czasem nawet obie te choroby naraz) oraz zapalenie zatok
- kaszel psychogenny, u którego podłoża leży często stres, nasila się zwykle w godzinach lekcyjnych, by całkowicie zanikać w domu
- krztusiec, podczas którego napady kaszlu oraz kataru powtarzać się mogę nawet przez dwa tygodnie. Dziecko wykazuje wtedy brak apetytu. Napady kaszlu kończą się czasem atakiem wymiotów
- refluks żołądkowo-przełykowy, który w przypadku niemowląt jest następstwem karmienia. Kaszel będący jego wynikiem następuje często tuż po położeniu dziecka na plecach
- przetoka tchawiczo-przełykowa, podczas której kaszlowi towarzyszą duszności oraz nawracające zapalenie płuc.
Uporczywy kaszel występuje również u dzieci, które dopiero co przechodziły zakażenie dróg oddechowych. Pojawia się on także w przypadku rozmiękczenia chrząstek tchawicy (obecny jest od samego urodzenia dziecka) oraz pierwotnej dyskinezy nabłonka rzęskowego, której towarzyszy nawracające zakażenie dróg oddechowych oraz nieżyt zatok przynosowych.
Leki dla opornych
Kaszlu jako takiego w żadnym wypadku nie możemy nazwać chorobą. Jest to raczej działanie organizmu prowadzące do usunięcia z drzewa oddechowego zalegającej w nim materii. Jest to bardzo istotny element obronny organizmu. To, co jest dla nas istotne, to charakter kaszlu oraz informacja, którą organizm stara się nam za jego pośrednictwem przekazać. Odpowiednie rozpoznanie kaszlu ułatwi zastosowanie odpowiednich metod leczenia towarzyszącej kaszlowi choroby lub innej dolegliwości.
Chcąc skutecznie poradzić sobie z kaszlem u dziecka, przede wszystkim musimy doprowadzić do upłynnienia gęstej wydzieliny oskrzelowej zalegającej w drogach oddechowych. Pomogą nam w tym leki mukolityczne, w skład których wchodzi ambroksol1. W naszych aptekach dostępne są tego typu środki (np. Mucosolvan mini). Leki tego typu nieźle radzą sobie z upłynnianiem wydzieliny, wspomagając dodatkowo mechanizmy odpowiedzialne za samooczyszczanie dróg oddechowych. W ten sposób kaszel zostaje złagodzony, a odkrztuszanie staje się łatwiejsze.
Młodsze dzieci na ogół bardzo trudno przekonać do przyjęcia leku. Producenci zadbali i o to. Świetną opcją dla naszych wybrednych najmłodszych są syropy o smaku owoców. Po pierwsze, skutecznie łagodzą one bóle gardła, po drugie usuwają zalegającą wydzielinę i w końcu po trzecie, świetnie smakują. Jeżeli dziecko nie protestuje w czasie przyjmowania leku, możemy mieć pewność, że zachowana zostanie tak bardzo ważna systematyczność w leczeniu kaszlu. Leki o przyjemnej konsystencji i doskonałym smaku, to idealna opcja, by dziecko samo chętnie chciało po nie sięgać. Wtedy jednak zachować musimy szczególną ostrożność i odstawiać pojemnik z syropem poza zasięgiem rąk maluchów. Pamiętajmy, że nasi milusińscy bywają bardzo sprytni – szczególnie jeśli w perspektywie mają coś słodkiego i owocowego. Aby dawkować dziecku syrop regularnie i bez niechcianych niespodzianek, najlepiej odstawmy butelkę na wysoką półkę, bądź ukryjmy w zamykanej szufladzie. Pamiętajmy, że póki co zdrowie naszego malucha pozostaje pod naszą kontrolą!
Nie lekceważmy kaszlu, ale też nie podchodźmy do niego z histerią. Wizyta u lekarza, który odpowiednio rozpozna źródło męczącej nasze dziecko dolegliwości, wystarczy, by móc zastosować odpowiednią terapię. Nade wszystko jednak starajmy się nie działać na własną rękę. Od tego wszak mamy specjalistów, by wskazywali nam właściwą drogę.
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
