Czasami jednak, pomimo profilaktyki, nie udaje się uniknąć rozwoju odleżyn. Jak rozpoznać ich pierwsze sygnały?
Gdzie najczęściej tworzą się odleżyny?
U długotrwale leżącego (lub siedzącego) chorego odleżyny tworzą się tam, gdzie skóra jest narażona na ucisk, głównie w okolicach wypukłości kostnych. Częściej pojawiają się w dolnej połowie ciała, a ich lokalizacja zależy od sposobu ułożenia chorego. Leżenie na plecach sprzyja odleżynom w okolicach kości krzyżowej, łopatek, łokci czy pięt. Leżenie na boku może skutkować odleżynami w obrębie głowy, żeber, wyrostka barkowego czy krętarza wielkiego kości udowej. U pacjenta unieruchomionego na wózku inwalidzkim mogą wystąpić odleżyny w okolicach kulszowych. Podczas zabiegów pielęgnacyjnych należy więc zwracać szczególną uwagę na te miejsca.
Pierwsze objawy odleżyn – po czym je rozpoznać?
Odleżyny mogą mieć różne stopnie zaawansowania. Celem pielęgnacji jest powstrzymanie, na tyle, na ile to możliwe, tworzących się zmian. Warto reagować już na pierwsze objawy.
W początkowym stadium nie dochodzi jeszcze do pęknięć i uszkodzeń. Według ustaleń Amerykańskiego Krajowego Zespołu Doradczego ds. Odleżyn (NPUAP), na skórze, jeśli jest jasna, tworzą się czerwone i nieblednące obszary o ograniczonym zasięgu. W przypadku osób o ciemniejszym zabarwieniu skóry zmiany te mogą być trudniej dostrzegalne i mają postać delikatnych przebarwień. Pozostałe objawy to zwiększona tkliwość, bolesność i wrażliwość danego obszaru. W porównaniu z fragmentem otaczającym tworzącą się odleżynę, skóra bywa cieplejsza lub chłodniejsza.
Zgodnie z inną popularną klasyfikacją odleżyn, którą jest skala Torrance’a, pierwszy stopień odleżyn charakteryzuje się powstaniem zaczerwienień blednących pod wpływem ucisku palca, co świadczy o działającym mikrokrążeniu. Według tej klasyfikacji zaczerwienienia nieblednące występują dopiero w drugim stadium i mogą im towarzyszyć drobne, powierzchniowe uszkodzenia naskórka oraz pęcherze, a zmiany wiążą się z bolesnością.
Materace przeciwodleżynowe i inne sposoby zapobiegania ranom
Zaawansowane odleżyny mogą skutkować martwicą i pojawieniem się głębokich ran. Są także podatne na infekcje i problematyczne w pielęgnacji i leczeniu. Lepiej więc im zapobiegać i reagować już na pierwsze objawy. Co zrobić w tym celu? Łóżko chorego należy zaopatrzyć w specjalistyczny materac na odleżyny, np. materac zmiennociśnieniowy, który odciąża ciało chorego, wspomaga krążenie i ułatwia opiekę. Przydatna będzie też poduszka na odleżyny, która ma znaczenie profilaktyczne oraz zapewni choremu większy komfort.
Częsta zmiana pozycji chorego, delikatne masaże, staranna higiena, korzystanie z pomocy pielęgniarki czy rehabilitanta również będą nieocenioną pomocą w zapobieganiu powstawania oraz pogłębiania się istniejących już zmian. Bezpośrednią ochronę przed tarciem naskórka i infekcjami zapewnią natomiast opatrunki hydrokoloidowe (np. Granuflex ®).
Pamiętaj, że dużą rolę odgrywa kontrolowanie innych problemów zdrowotnych obłożnie chorej osoby, np. cukrzycy czy chorób układu krążenia. Ważnym czynnikiem jest dieta wysokobiałkowa, zapewniająca choremu odpowiednią podaż witamin i minerałów. Każdy aspekt profilaktyki skonsultuj z lekarzem i stosuj się do jego zaleceń.
Piśmiennictwo:
- K. Zbarańska, Odleżyny – patogeneza, profilaktyka i leczenie, Borgis - Nowa Medycyna 1/2003
- M. Sapota, J.Łuczak, Profilaktyka i leczenie zachowawcze odleżyn (cz.I), Zakażenie, 4/2003, s.81-88
- Bedsores (pressure sores), Mayo Clinic, dostęp: 9.09.2016
