RODOWICI MAZURZY MAJA SWOJA GWARE? - Forum

No jasne że istnieje tak samo jak poznańska ;)

Ale tak malo o niej slychac , prawie wogole Dzisiaj po raz pierwszy uslyszalam w programie tel.

no mało, mało, ja miałam chłopaka który pochodził z mazur dlatego wiem, ale nic nie przytocze niestety z ich gwary ;)

Jest również gwara warmińska. Gwarą mazurską i warmińską posługiwali się autochtoni, czyli mieszkańcy regionu żyjący TU przed 45 rokiem w granicach państwa niemieckiego. Mówili językiem przodków, czyli osadników z czasów nawet krzyżackich, którzy trafili na te tereny przeważnie z sąsiedniego Mazowsza- stąd nazwa Mazury. Przez wieki kultywowali polską mowę, otoczeni przez niemiecki żywioł, który dążył do pełnej germanizacji Warmii i Mazur. I mowa ta przetrwała przez stulecia. Dziś jest niemal martwa, bo już nieliczni rdzenni Mazurzy i Warmiacy tu zamieszkują, a ci, którzy zostali, nie uczyli gwary swych dzieci. Najbardziej znanym zbiorem tekstów mazurskich i warmińskich jest zbiór Maryny Okęckiej- Bromkowej "Nad jeziorem bajka śpi". Autorka bodajże w latach 50- tych zjeżdziła Krainę Tysiąca Jezior i nagrywała opowieści autochtonów, by je ocalić przed zapomnieniem. Chyba ostatnim miejscem, gdzie dziś popularyzuje się gwarę mazurską, są komiksy Marcina Wakara.

O ironio, tych, którzy przez wieki czuli się związani z Polską, a często dla niej cierpieli, wygnała Polska Rzeczpospolita Ludowa do Reichu, nie widząc w nich pełnoprawnych Polaków. To wielki dramat mieszkańców sprzed 45 roku i wielkie zubożenie tego regionu.

aha, kilka słów z gwary: szurek- chłopak, gbur- gospodarz, szurgawka- ślizgawka.

To przykre , nikt nie zadbal o zachowanie tej gwary Kaszubi ucza swoje dzieci , nawet nie wiem czy dobrze uslyszalam ze szkoly na kaszubach maja wprowadzic lekcje dla dzieci , na ktorych beda uczyc sie tej gwary Chetnie przeczytalabym cos na ten temat o gwarze mazurskiej Czytalam autobiografie Anny Lajming , jak ona pieknie opisuje ta gwarą kaszubska , jak nie wolno bylo uzywac tej gwary To czesc naszej polskosci

jesli chodzi o gwarę warmińsko-mazurską to mogę Wam troszkę powiedzieć.Na ustnej maturze właśnie miałam temat o Gwarze warmińsko-mazurskiej.A to kawałek mojej pracy

Spośród przedstawionych powyżej dialektów nasz region obejmuje dialekt mazowiecki. Jak wiemy dzieli się on na szereg innych gwar, nas jednak obchodzić będzie jedynie gwara warmińsko-mazurska, która niegdyś przez długi okres czasu, bo aż ponad sto lat narażona była na ciągły i nieustający nacisk otaczającej niemczyzny. Wynikiem tego gwary Warmii i Mazur zostały zupełnie odcięte od rozwoju języka ogólnopolskiego, co spowodowało, że język stał się skostniały i zachowało się w nim wiele archaizmów, używanych przed wiekami w całej Polsce. Warmiacy i Mazurzy zdawali sobie sprawę z tego, że język ich zaczyna być wypierany przez język niemiecki. Dlatego świadomi zagrożenia postawili sobie za główny cel zachowanie własnego języka. Polegało to na tym, że dzieci uczyły się języka polskiego w domu. Czytały i pisały w po polsku korzystając z katechizmu i innych wydawnictw religijnych oraz z polskich kalendarzy i gazet. Jednak siłą rzeczy dialekt Warmii i Mazur przejął niemieckie nazwy i określenia, zwłaszcza w dziedzinie szkolnictwa, administracji i w życiu politycznym. Za początek wpływu języka niemieckiego na język ogólnopolski datuje się wiek XIII i XIV zaś największe nasilenie przypadło na XIX i XX wiek.

Najistotniejsze cechy gwary warmińskiej to:

• Miękkie spółgłoski wargowe pi, bi, fi, wi, mi przechodzą w: pś, bź, fś, wź, mń i tak np. mówiono: psies, bzieda, figiel- sigiel wiara- ziara (przy wymowie tych wyrazów element wargowy f lub w całkowicie zanika), mniasto. Powyższy proces to proces palatalizacji.
• Samogłoski wargowe mogą również ulegać procesowi depalatalizacji, czyli:

1. samogłoski o, u ulegają procesowi labializacji, a więc dodatkowo przed ich wymówieniem dodaje się głoskę ł.
2. samogłoska i ulega procesowi prejotacji co oznacza, że samogłoska i poprzedzona jest jotą (czyli głoską j).
3. samogłoska ustna a może być wymawiana jako a lub o
4. samogłoska o może być wymawiana jako o lub u
5. samogłoska e może być wymawiane jako e, y lub i

• Samogłoski środkowojęzykowe ś, ź ulegają depalatalizacji tzn. przechodzą w sz, ż lub szi, żi a samogłoska ń ulega stwardnieniu tzn. wymawiana jest jako n.
• Spółgłoski tylnojęzykowe k, g były wymawiane twardo czyli mówiono np: lakerki.
• Bardzo chrakterystycznym zjawiskiem jest przejście ja- w je- oraz ra- w re-
• Samogłoski nosowe ę, ą charakteryzują się na terenie Warmii dużą różnorodnością wymowy tzn. że mogły być wymówione na wiele różnych sposobów.
• Samogłoski ustne:

Gwara mazurska (mazurzenie):

• Na terenie Mazur głoski sz, ż, cz, dż wymawiane były następująco: (zjawisko poniższe nazywa się mazurzeniem)

1. spółgłoska sz wymawiana była jako s
2. spółgłoska ż wymawiana była jako z
3. spółgłoska cz wymawiana była jako c
4. spółgłoska dż wymawiana była jako dz

• Głoska r" była wymawiana wraz z samogłoską rz tzn. wyglądało to następująco r" + rz
• Spółgłoski miekkie wargowe pi, bi, fi, wi, mi wymawiane były jako pś, bź, fś, wź, a głoska mi jako ń lub n
• Samogłoski nosowe, ą znajdując się na końcu wyrazu ulegały odnosowieniu np: z tobą- z tobo.
• Grupy głoskowe takie jak: ja- przechodziły w je-, a ra- przechodziło w re-
• Przy wymawianiu niektórych zaimków mazurzy zamieniali głoskę k na ch.
• Czasowniki w 3 os. l.p., r.męskiego, czasu przeszłego w gwarze mazurskiej zakończone są na -uł.
• W przymiotnikach, liczebnikach, zaimkach rodzju żeńskiego charakterystyczna jest końcówka -i, -y.

Musimy pamiętać, że na naszym regionie, a w szczególności na obszarze naszego miasta i jego okolic bardzo duży wpływ na ukształtowanie języka ( oprócz gwary warmińsko-mazurskiej ) miał język niemiecki. Wiele słówek zawartych w tym słowniku pochodzi właśnie z języka niemieckiego. Często są to wyrazy całkowicie lub w pewnym stopniu zapożyczone. Przyczyna tak silnego wpływu na nasz język, języka niemieckiego jest bardzo prosta. Otóż, na naszych ziemiach już od najdawniejszych lat osiadali Niemcy. Powołując się na książkę pana Edwarda Klemensa pt: "Z dziejów miasta i okolic" wiemy, że już od 1306 roku ziemia michałowska ( obecny Lidzbark i jego okolice ) stała się własnością Krzyżaków. Od tego momentu przez te wszyskie lata, aż do okupacji hitlerowskiej Lidzbark był pod wpływem rządów niemieckojęzycznych. Okres okupacji hitlerowskiej w roku 1939-1945 odcisnął silne piętno na mieszkańcach Lidzbarka, gdyż władze niemieckie zabroniły ludności posługiwania się językiem polskim, usiłując zgermanizować cały naród. Wynikiem czego są liczne naleciałości języka niemieckiego na język polski, które spisaliśmy w poniższym słowniku.

Po krótkim przybliżeniu Państwu znaczenia pojęcia- gwara i zapoznaniu z historią naszego regionu, chcielibyśmy  

wyjaśnić dlaczego tak powstał tenże słownik. Ustawa o ochronie przyrody mówi, że celem utworzenia jest zachowanie, popularyzacja i upowszechnianie wartości przyrodniczych i kulturowych w warunkach zrównoważonego rozwoju. Nie znamy lepszej metody popularyzacji czy zachowania dla następnych pokoleń tego co dziś jeszcze wydaje się oczywiste jak w formie publikacji. Możliwość bezpłatnego rozdawnictwa umożliwi szerokie rozpowszechnianie zasygnalizowanego jedynie przez nas problemu. Zdajemy sobie sprawę, że opracowanie niniejsze jest jedynie sygnałem do podjęcia profesjonalnych badań i dalszych poszukiwań tego co bezpowrotnie może zaginąć. Życie w ciągłym biegu, ciągłe dążenie do osiągnięcia sukcesu powoduje, coraz częściej zapominamy o tym co tak naprawdę jest dla nas ważne. Zaniedbaniom często ulegają najróżniejsze sprawy codzienne nie mówiąc już o tych odległych, które z dnia na dzień odchodzą w niepamięć. Dlatego też powinniśmy mieć świadomość, że taki brak zainteresowania przeszłością może spowodować, że już wkrótce nie będziemy mieli z nią bezpośredniej styczności. Dzielić nas będą wówczas bariery nie do przełamania, ponieważ źródła jej czerpania czyli ludzie, którzy posiadają ogromną wiedzę na jej temat odchodzą szybko w niepamięć.

Z tego też względu my jako świadomi przemijających nieuchronnie chwil postanowiliśmy stworzyć dla Państwa ten oto słownik, który powstał w wyniku długomiesięcznej pracy wszystkich pracowników Welskiego Parku Krajobrazowego i ludzi z nami współpracującymi. Korzystając z okazji pragniemy złożyć podziękowania wszystkim, którzy przyczynili się do powstania tego słownika, oraz szcególnie pani Annie Węgrzynowskiej za pomoc w zbiorze dodatkowych słów.

Życzymy przyjemnej lektury. Będziemy wdzięczni za wszelkie uwagi dotyczące naszego opracowania.

Wykaz ważniejszej literatury:
Praca zbiorowa pod redakcją Bogumiła Kuźniewskiego.
Warmiacy i Mazurzy. Życie codzienne ludności wiejskiej w I połowie XIX wieku, Olsztynek 2002r.

Słownik

• absznyt - oflis, oblina
• absztyfikant - kawaler
• aceni - waćpani
• alasz - denaturat
• ancug - ubranie
• antaba - klamka
• antlager - pomocnik
• apem - otwarte
• aprychtówka - wyrówniarka
• arbajt - praca
• arendarz - dzierżawca
• auf - na lewo
• baczyć - pilnować
• badejki - kąpielówki
• badować - kompać się
• badownia - kąpielisko
• badówki - kąpielówki
• badziewie - patałajstwo
• bajtle - dzieci
• balia - wanna
• bałda - fałda
• bałek - belka, drążek
• bana - dworzec kolejowy
• banoza - stacja kolejowa
• bantżaga - piła taśmowa
• baraka - remiza strażacka
• barchan - flanela
• bazwierz - fryzjer
• benderka - snopowiązałka
• bigiel - wieszak
• biksa - puszka
• biljet - bilet kolejowy
• bindfode - sznurek (dratwa)
• biszung - stromy nasyp przy torach kolejowych

itd....ogólnie jak już wspomniała ellenai to Marcin Wakara właśnie pisze komiksy  Warmii.Owszem jesdt to przykre że gwara zanika,ogólnie mówiąc ok 4 tys rodowitych Warmiaków emigrowało do Niemiec,wiec w zasadzie szlaki tam się zacierają.Przykre bo gwara wcale nie jest aż taka trudna(tak mi się wydaję,w porównaniu z tym co się nauczyłam oczywiście)Marcin Wakara opsiuje w swoich komiksach zwyczaje Warmii i cechy tego języka.Jak byście chcieli jeszcze trochę tego słowniczka to piszcie bo mam!i pochwalę się że maturę zdałam ustną na 100%

Gratulacje! Poszperam w antywariacie , moze cos znajde

O zwyczajach gwarze i ludziach mieszkających na Warmii pisze dużo Edward Cyfus. Mam jedną co prawda ale bardzo ciekawą dwuczęściową książkę pt".......a życie toczy się dalej".

W Olsztynie przy Starym Ratuszu ma swój kramik bukinista. A na tym kramiku jest bardzo dużo wydawnictw o tematyce warmińsko-mazurskiej.

Ellenai! Nie wszystkich Warmiaków i Mazurów wyganiano. Spora część z nich zachłysnęła się zachodem i sama wyjechała. A teraz są różne konfliktowe sytuacje, bo prawnie nie rozstrzygnięto wielu spraw majątkowych.

Znam tez osoby, które pozostały bo czuły się Polakami. I nikt ich nie namawiał do wyjazdu i nie wyganiał z kraju.

Tyle lat mieszkam na Mazurach ale nigdy o takiej gwarze nie słyszałam.... Może dlatego, że urodziłam się na... Podlasiu

a z książek Cyfusa do swojej prezentacji też korzystałam i również brałam artykuł pani profesor Marii Biolik z UWM pt."wciórko,wciórki,wciórkie"co po "naszemu" oznaczo wszystko

Oliwko i bardzo dobrze ze nie słyszałaś jesteś Polka i trzymaj się Polskiego.

A czy to gwara- jaka tam gwara to nic innego jak pomieszanie z pokaleczeniem dwóch języków Niemieckiego i Polskiego z większym naciskiem na Niemiecki.

Ponieważ prosta ludność Polska miała trudności z nauczeniem się poprawnie języka niemieckiego(nie wspomnę o gramatyce).

Wychodziły wówczas rożne cudaczne nazwy wiec co to za gwara-kalectwo.

Uważam ze o takiej "gwarze" należy zapomnieć bo przypomina złe czasy naszej Polskiej historii.

Prosty przykład- często jeszcze używany zwrot Jo odpowiednik Polskiego tak.To nic innego jak skaleczone niemieckie Ja-tak.

A gwara Sląska ? Upssss tam to dopiero jest mix-max.

owwszzem jest kalczenie w jaki sposób jezyka niemieckiego ale to nie znaczy że trzeba o tym zapomnieć,ja raczej uważam ze trzeba mówić o tym w szkole itd bo właśnie niektóre osoby w naszym regionie nawet nie wiedzą ze mieliśmy swoją gwarę i że jeszcze najstarsi ludzie jej używają...to dokładnie jak z kurpiowszczyzną...starsi używają a młodzi już nie i nie zgodzie się z Tobą Notaku że jak się jest Polakiem to trzeba umieć tylko Polski.Gwara również jest częścia naszego języka.W takim razie Ślązacy nie zasługują na miano Polaka?Bo mają swoją gwarę?

Tak maja swoja gware, mozna sie jej uczyc na portalach spolecznosciowych np na facebooku na grupie Mazurská gádka lub stronie Mazurskie slowko na dzis
Rowniez na wikipedii anglojezycznej jest sporo informacji (Masurian dialect)

Pozdrawiam 

 Nowe Miasto należy do woj. maz.-warm. tylko nie należy ani do Warmii (która zaczyna się w Okolicach Ostródy), a tym bardziej Mazur. Nasz rejon jest odrębny historycznie i tworzy Ziemię Lubawską. Ziemia ta po wojnie ciągle była przerzucana: woj. pomorskie (Bydgoszcz), olsztyńskie, toruńskie i obecne. 
Mamy własną kulturę, język itd. Niestety język powoli ginie, bo młodzi nie przywiązują uwagi. Ja wychowałam się na wsi i pamiętam wiele słów. Poza tym interesuję się bardzo historią Naszej Małej Ojczyzny. 

 

 "Germanizmy w gwarze lubawskiej" 

 niemiecki                 polski                               lubawski

 die Kette                  łańcuch                                keta

die Schnecke             ślimak                                 szneka(ciastko)

der Schlauch             wąż ogrodowy                       szlauch

die Bucht                  zatoka                                  buchta(dla świń)

ja                            tak                                        jo

ketten                      zamykać                               ketować

die Latschen             kapcie                                  laczki

die Hacke                motyka                                  haczka

der Durchschlag       sitko                                      durszlak

die Flasche              butelka                                   flaszka

der Kasten              skrzynia                                  kasta

die Pflanze              roślina                                  flanca(sadzonka)

die Klamotten          ubrania                                 klamoty

die Kanne               dzbanek                                kana

die Tasse                filiżanka                               taska

füttern                    karmić   zwierzęta                 futrować

der Kuchen              ciasto                                  kuch

die Brille                  okulary                                bryle

die Gabel                widelec, widły                        gafle(do kartofli)

die Schippe             łopata, szufla                          szypa

der Deckel               pokrywa                               dekielek

der Topf                  garnek                                   topek (nocnik)

der Polterabend       tłuczenie butelek przed ślubem  polterka

Obie strony na fb lubię,często tam zaglądam.

Ciekawe...

Córkę swoją czasem lubię drażnić odpowiadając "jo",gdy o coś pyta,lub gdy na wiadomość jej odpisuje:)

Jak byłam u SONI, to to właśnie ona zaciąga tym jooooo Teraz już wiem , że to jest część gwary, ale to też trza umieć to powiedzieć  z odpowiednim akcentem 

Bratowa pochodzi z okolic NML,ostatnio była u niej siostra,to miło było posłuchać takiej mowy.